मनोहर (जयंत) विद्वांस: Trusted Like The Fox

Trusted Like The Fox - James Hadley Chase

परवा आपण But A Short Time To Live वर वाचलं. आज अजून एका थ्रिलरची ओळख Trusted Like The Fox. चार पाच दिवसाच्या कालावधीत घडणा-या घटना इतका छोटा जीव आहे खरं तर या पुस्तकाचा. नेहमीप्रमाणे मनुष्यं स्वभावाचे विविध कंगोरे, बदलत जाणा-या भावना, परिस्थिती बदलल्यामुळे त्यात होणारे बदल आणि निर्माण होणारा हताशपणा. सगळं कसं नेहमीचं पण बांधून ठेवणारं. खूप धक्के बसले तर मग थ्रिलची मजा जाते. 'चेस'राव असलं काही करत नाही. तो हळू हळू, समजावत, पटवून देत आपल्याला कड्यावर नेतो. आपली संमती घेतो आणि मग ढकलतो.

ग्रेस क्लार्क : एक साधारण, फारसं रूप नसलेली मुलगी. पहिल्या महायुद्धात नर्सचं तिनी काम केलंय. एकटी आहे ती. पोटासाठी केलेल्या भुरट्या चोरीसाठी तिनी तुरुंगवारी ही केली आहे. आयुष्यात फक्तं हाल, तिरस्कार, भूक तिच्या वाट्याला आली आहे. त्यामुळे कुणी तिरस्कार करत दोन घास दिले तरी ते तिला प्रिय आहेत. अचानक घडणा-या घटनांमुळे ती त्याबरोबर वहात जाते. तसंही थांबणं तिला शक्यंच नाहीये. तिची सद्सद्विवेकबुद्धी मात्रं जागृत आहे. आयुष्यातल्या एका शापित क्षणी तिची डेव्हिड एलिसशी गाठ पडते आणि मग सुरु होतो हातात स्टेअरिंग नसलेल्या, ब्रेक नसलेल्या आयुष्यंगाडीचा प्रवास. गाडी कसली, रोलरकोस्टर.

डेव्हिड एलिस : उर्फ एडविन कशमन, एक विकृत, खुनशी, चुक्कून सुद्धा चांगला विचार न करणारा, पहिल्या महायुद्धात देशद्रोह केलेला आणि त्यासाठी हवा असलेला गुन्हेगार. ज्याचा आवाज रेडीओवर लोकांनी महायुद्धात सतत ऐकलाय आणि तो कुणीही ओळखू शकतो (मला अमिताभचा 'बेनाम' आठवला). छोट्या चणीच्या अशक्तं देहात क्रूरता आणि त्यासाठी लागणारी बुद्धी मात्रं मुबलक आहे. तो बाहेर एकटा जाऊ शकत नाही. बोलू शकत नाही. त्यामुळे आयती हातात आलेली ग्रेस क्लार्क त्याला येनकेन प्रकाराने ताब्यात ठेवणं गरजेचं आहे. पण त्याच्या दुर्दैवाने त्याचा पाय मोडतो आणि त्याला तिच्यावर अवलंबून राहणं भाग पडतं. त्या दोघांना आश्रय देतो रिचर्ड क्रेन. त्याच्या घरात पुस्तक संपेपर्यंत तो उरलेला संपूर्ण काळ अंथरुणावर आहे. ('धुंद' मधला खुर्चीतला अपंग डयानी डेंगझोंपा आणि 'मजबूर' मधला जखमी प्राण असाच लक्षात आहे). प्रत्येक माणसात कुठेतरी चांगुलपणाचा अंश असतो. त्यामुळे त्याला ग्रेसबद्दल प्रेम वाटू लागतं आणि क्रेनपासून तिचा बचाव करायला हवा यासाठी तो शक्यं ते सारे प्रयत्न करतो.

रिचर्ड क्रेन : एक सुखवस्तू, देखणा पण थंड डोक्यानी खून करणारा विकृत माणूस. एलिसचं गुपित त्याला ठाऊक आहे आणि आयुष्यात पहिल्यांदाच उपभोगायला मिळालेली श्रीमंती ग्रेसला उपभोगायला देताना त्यानी तिला कधीच खिशात टाकलंय. एलीसला तो सतत त्याची पुढची स्टेप सांगतो आणि त्याचं जगणं काळजीयुक्तं करतो. तो त्याचा आनंद मिळवण्याचा एक भाग आहे.

ग्रेसला वाचवण्यासाठी सगळे प्रयत्नं करणारा, बदलत जाणारा, तिच्या बद्दल प्रेम उत्पन्न झालेला एलिस सुरेख उतरलाय पुस्तकात. हाच का तो माणूस, जो पहिल्या २/३ भागात होता असं वाटायला लागण्याइतपत. नेमकं काय होणार शेवटी याची ओढ मात्रं हे सगळं वाचताना लागतेच पण चेस त्या शेवटाकडे उगाच घाईगडबडीत जात नाही, आपल्याला नेत नाही. पटतील अशी कारणं देत तो सगळा ताण संपवतो. सगळ्यात भन्नाट काय तर क्रेन ग्रेसला मारणार आहे हे चेस आधीच सांगतो, मग सस्पेन्स काय त्यात? वाचलं की कळेल, तो प्रवास कसा दोरीवरून चालण्यासारखा आहे ते. ('बाजीगर'मधे काजोलचा रहस्याचा पाठलाग त्याच पद्धतीचा आहे, आपल्याला सगळं माहित असतं तरी खुर्चीत ताठ बसतोच आपण).

'Mission to Venice' वाचून झालं पण त्यावर लिहावं एवढी भन्नाट नाही. 'चेस'चे सगळे गुण आहेतच त्यात अर्थात. The Dead Stay Dumb वाचतोय, त्यावर पुढच्या वेळेस. तो पर्यंत सायोनारा.

जयंत विद्वांस