लल्याची पत्रं (२७)…. 'अनहोनी को होनी…'

लल्याची पत्रं (२७)…. 'अनहोनी को होनी…'

लल्यास,

भारतीय चित्रपटांचा इतिहास लिहिला जाईल तेंव्हा घटक, सेन, रॉय, अदूर, बेनेगल, निहलानी, के.असिफ, गुरुदत्त, खोसला, आरके, घई, मणीरत्नम ही आणि अशी इतर अनेक नावं लोकांना चटचट आठवतील पण मनमोहन देसाईचं नाव थोडं मागेच राहील. असंभवनीय योगायोग असलेली कथानकं, अनंत हास्यास्पद गोष्टी पण श्रवणीय गाणी, अमिताभ, रंजक असे अनेक विरोधाभास एकाच ठिकाणी असलेले चित्रपट त्यानी काढले. 'देशप्रेमी', 'मर्द'पासून सुरु झालेला -हास 'गंगा जमना सरस्वती', 'तुफान' (केतन देसाई) मधे पूर्णत्वाला गेला. पण त्याची गाणी श्रवणीय असायची. छलिया, ब्लफ़मास्टर, किस्मत, सच्चा झूठा, रामपूर का लक्ष्मण, आ गले लग जा, रोटी. धरमवीर असे अमिताभ नसलेले त्याचे हिट सिनिमेही आहेत. ७७ सालात परवरीश, धरमवीर, चाचा भतीजा आणि अमर अकबर असे चार चित्रपट त्यानी दिले, तिथून ८९ पर्यंत तो आणि अमिताभ अशीच जोडी राहिली. 

अमर अकबर….  मी आयुष्यात पाहिलेला पहिला लास्ट शो. तिसरीत असेन. फार भारी वाटलेलं तेंव्हा, आईवडिलांशिवाय रात्री साडेबाराला घरी यायचं म्हटल्यावर. त्या पिक्चरचा ठसा जो उमटला तो आजतागायत आहे. त्या वयात सिनेमा बघताना जो भाबडेपणा होता तो आता नाही. व्हिलनला मारलं की टाळ्या वाजायच्या थेटरात, आता हसतील. मुळात आता व्हिलन सेपरेट हवाच असं नाही, हिरोसुद्धा व्हिलन असतो आता. तर मूळ मुद्दा गाणं. आनंद बक्षी यमक जुळवणे (स्टेशनसे गाडी जब छूट जाती है तो एक दो तीन हो जाती है) , बोलगाणी लिहिणे (अच्छा तो हम चलते है), चित्रपटातला प्रसंग गाण्यातून लिहिणे (एक हसीना थी - कर्ज) यात मास्टर होता. त्याची आणि एलपीची जोडी होती. अनेक तात्कालिक हिट, कायमस्वरूपी हिट, गुणगुणायला सोप्पी अशी गाणी त्यांनी सतत दिली. अमर अकबरची सगळी गाणी हिट होती. पण टायटल सॉंग मला जाम आवडत आलं आहे त्याचं. 

म्हटलं ना, एमडी म्हणजे निष्पाप विरोधाभास, इकडे ओळख पटू नये म्हणून तिघं वेषांतर करून आलेत आणि स्वत:ची नावं बोंबलून सांगतायेत. ते गाणं सुरु व्हायच्या आधी जीवन 'रॉबर्ट' फोन करत असतो तेंव्हा त्याला ऋषीकपूर जे पिडतो ना त्याला तोड नाही. आर्या आणि मी अजूनही लोटपोट हसतो त्या शॉटला. माणूस चिडावा आणि त्यानी दोन वाजवाव्यात इतका त्यात छळवाद आहे. आधीच 'किशनलाल' प्राणचा धोका आहे, स्मगलर असला तरी मुलगी अशी चीज आहे की माणूस हळवा होतो. तिचं धर्माप्रमाणे रीतसर लग्नं लावावं ही बापाची इच्छा आहे. फोन झाल्या झाल्या पाद्री आणि मेनी इन वन वाद्यवृंद हजर आहे. गाण्याची ओळख करून देण्यासाठी आधी जीवन आणि 'झेबिस्को' युसुफखान अडचणींचा पाढा वाचतात. मग हिरो लोक आश्वासित करतात, इट्स पॉसिबल. मग तो म्हणतो,' ये तो अनहोनी है'. मग अकॉर्डीयन सुरु होतो. हे एक वाद्यं मला जाम आवडतं ('आजा सनम' मधे ती एक जी घसरगुंडी वाजवलीये ना, ती वाजवायला बोटाला क्राम्प येत असणार. 'गुलाबी आंखे जो तेरी देखी' (आनंद बक्षी - असे डोळे सापडल्यास कळव) मधे 'दिल में मेरे' च्या नंतर, 'ख़्वाब तेरे'च्या नंतर आणि 'तस्वीरें जैसे हों दीवार पे' यानंतर वाजलेलं अकॉर्डीयन ऐकंच, जसच्या तसं परत ऐकायचं असेल तर 'दिलवाले दुल्हनिया' मधलं गाणं ऐक). अतिशय सुरेल आणि वाजवायला तेवढंच अवघड वाद्यं.

यमक असलं की गाणं ऐकायला एक वेगळीच मजा येते बघ. यावेळेस होनी, रोनी आणि सलोनी, बरात, रात, मेहमानोको आणि दिवानोंको इतका सोप्पा प्रकार होता. माझ्या अल्पंज्ञानाप्रमाणे हे गाणं भैरवीत असावं म्हणून चाल एवढी गोड असेल. नसलं समजा तरी माझ्या आवडण्यात काही अडचण नाहीये म्हणा. दोन्ही कडव्यांची पहिली ओळ सेम आहे, हा एकमेव प्रकार असावा. 'कैसे बात मतलब की समझाऊ दीवानो को' यावेळी किशोरनी आणि बच्चननी धमाल केली आहे. अमिताभचं ते दाढी काढून चिकटवणं, परवीनचा ओळख पटल्यावर झालेला चेहरा, शबाना, नितुसिंघचे फुललेले चेहरेआणि बाहेर येताना एकदम फॅमिली पिक्चर, तीन जोडपी आणि सपन सलोने ले के आई है ये रात सलोनी. त्या वयात खूप आनंद झाला होता दुष्टं लोकांपासून यांची आता सुटका होणार म्हणून. नंतरच्या मारामारीला पण हीच ट्यून वाजते. अमर अकबर कधीही बघण्याचं हे गाणं हे ही एक कारण पुरतं मला.

'अनहोनी को होनी, कर दे होनी को अनहोनी' या ओळीचा 'होत्याचं नव्हतं आणि नव्हत्याचं होतं' हा अर्थ आपल्याला आयुष्यात वारंवार अनुभवायला मिळतो. कुठेच आशेचा किरण नसताना कुणीतरी मागे उभं रहावं, यातून बाहेर काढावं असं प्रत्येकाला वाटतं. खड्ड्यात पडल्यावर हात देऊन बाहेर काढणारा असा कुणी मिळणं हा नशिबाचा भाग, नाहीतर मग ज्याला पाहीलं नाही अशा देवानी ते काम पार पाडावं अशी आशा आपण धरतो. अशक्यं, अकल्पित ते घडणं आणि हातात आलेलं, खात्री असलेलं निसटून जाणं, इसीका नाम तो जिंदगी है. चल पुढच्या गाण्यापर्यंत अनहोनी काही होणार नाही अशी आशा करूयात. :)         

जयंत विद्वांस     

अनहोनी को होनी कर दे होनी को अनहोनी..
एक जगह जब जमा हो तीनो अमर अकबर अन्थोनी
अनहोनी को होनी ...

एक एक से भले दो, दो से भले तीन
दूल्हा दुल्हन साथ नही बाजा है बरात नही
अरे कुछ डरने की बात नही
ये मिलन की रैना है कोई गम की रात नही
यारो हसो बना रखी है क्यो ये सूरत रोनी..
एक जगह जब जमा ...

एक एक से भले दो, दो से भले तीन
शम्मा के परवानो को इस घर के मेहमानो को..
पहचानो अनजानो को
कैसे बात मतलब की समझाऊ दीवानो को
सपन सलोने ले के आई है ये रात सलोनी..
एक जगह जब जमा ...

(१९७७ - अमर अकबर अंथोनी, आनंद बक्षी, एलपी, किशोर, महेंद्र कपूर, शैलेंद्रसिंह)

काय ले...

काय ले...

काही काही माणसांचा सेन्स ऑफ ह्यूमर अफाट असतो. असं काहीतरी पटकन बोलतात की हसू येतंच आपोआप. हजरजबाबीपणा स्वभावात उपजत असतो, फार फार तर चौफेर वाचन, निरीक्षणशक्ती, सामान्यज्ञान याच्या जोरावर तो पॉलिश्ड होऊ शकतो. पुण्यात जन्मखूण असावी ना तसा कुचकेपणा, उपरोध, उपहास, हजरजबाबीपणा यातला एखादा 'गुण' जन्माला घालताना देव शरीरात टोचूनच पाठवत असावा. प्रत्येक बाबतीत मत यासाठी वेगळी सुई असावी अर्थात, पुण्यात पाठवायचा असेल तर देवाला पोलिओसारखी ती प्रत्येकाला टोचावीच लागते.  

प्रत्येक शहराची काही घाऊक स्थित्यंतरं असतात. शहर पुणे, कधी काळी टांग्याचं मग सायकलींच, मग टू व्हिलर्सचं असं बदलत गेलं. मुंबईची ट्राम, लोकलची गर्दी, समुद्र हे पुण्याच्या भाग्यात नाही. इथे रहदारीचे नियम पाळले तर अपघात होईल अशी परिस्थिती आहे. इंडिकेटर एक तर दाखवण्यासाठी नसतोच मुळी, बरं समजा चुकून दाखवला तर त्या बाजूला वळायलाच पाहिजे अशी बोत आमच्यात नसते. स्मार्ट सिटीचं खूळ आलंय खरं पण जी कुठली संस्था ती राबवेल ना त्यांचे कन्सेप्ट बदलून जातील असं पब्लिक आहे इथे. असो!

तर कोणे एके काळी पुण्यात सायकली इतर कुठल्याही वाहनांपेक्षा जास्ती होत्या तेंव्हाची गोष्टं. तेंव्हा उदय रानडे नामक अनेक पैकी एक महान व्यक्तिमत्व भांडारकर रोडला राहायचं आणि आबासाहेब गरवारे कॉलेजात जायचं. एक्स्प्रेसवे, फ्री वे प्रकार पुण्यात पहिल्यापासून आहेत. कुठल्याही रस्त्यावरून (त्यात नो एंट्री पण आली) 'फ्री'ली जायचं, 'एक्स्प्रेस'वेगानी जायचं असा त्याचा अर्थ आहे. भांडारकर रोड ते गरवारे कॉलेज, चालत जाऊ शकेल एवढं अंतर आहे प्रभात रोडच्या गल्ल्यातून अगदी रमतगमत गेलं तर. पुण्यात तेंव्हा सायकल आता टू व्हीलरचा उल्लेख करताना गाडी लावून येतो, तुझी गाडी कुठे आहे असा फोर व्हिलर सारखा करण्याची प्रथा आहे. तर उदय सायकल घेऊन जायचा कॉलेजला. एका पायावर गिरकी घेऊन टर्न मारणे, कॅरिअरवर बसून चालविणे, एकावेळी चार जण बसवणे, हात सोडून चालवणे, थांबल्यावर पायानीच स्ट्याण्डवर लावून उतरणे, तिरकी करून सीटवर डायरेक्ट बसणे वगैरे प्रथमा, द्वितीया त्यानी कधीच उत्तीर्ण केल्या होत्या. 

दीड दोनची वेळ असेल दुपारची. बाळासाहेब कॉलेजातून दमून निघाले. तेंव्हा दुपारीही आत्ता पहाटे असते तेवढीच वाहतूक असायची. भूमितीत रेषाखंडावर लंब टाकतात तसा उदय तीरासारखा मेन गेट मधून सुसाट बाहेर आला. त्याला रेषाखंड समजून लकडीपुलाकडून आलेली बस त्याला छेदायला गेली. दोघंही स्पीडात पण ज्याचं वाहन मोठं त्या बिचा-याला थांबावच लागतं. तर अचानक आलेला उदय क्रॉस करून गेला अर्थात बसड्रायव्हरनी अतोनात प्रयत्नं करून अपघात टाळल्यामुळे. 

रस्त्यावरचं तुरळक पब्लिक, कॉलेजची मुलं श्वास रोखून बघतायेत. उदयच्या कपाळात, छाती लोहाराच्या भात्यासारखी, अशुभाच्या कल्पनेनी अंगाला थरकाप. बसड्रायव्हर मान बाहेर काढून चार उपदेशाचे शब्दं सांगायची संधी घ्यायचा विचार करतोय. कुमार उदय आधीच तोतरा होता. त्यानी सायकलची मान वळवून घेतली पळायच्या किंवा घराच्या दिशेने म्हणूयात आणि रानडे बोलते झाले. ऐकून पब्लिक सोडा, बसड्रायव्हर, अख्खी बस हसायला लागली. आणि रानडे सायकल मारत, दात काढत आपल्या घरी रवाना झाले. 

'काय ले, मलायचंय का सायकलखाली सापलून' 

म्हटलं ना, वरून येतानाच ते इंजेक्ट होऊन येतं म्हणून. 

जयंत विद्वांस

लल्याची पत्रं (२६)…. 'मार्गारिटा - एल्व्हिस प्रिसले…'

लल्याची पत्रं (२६)…. 'मार्गारिटा - एल्व्हिस प्रिसले…'

ब-याच दिवसांनी पत्रं. इंग्लिश गाणी ऐकायचा फार योग येत नाही त्यापेक्षा त्यात चांगलं काय वगैरे घोर अज्ञान आहे कारण भाषा, उच्चारण, अर्थ पटकन समजत नाही. इंग्रजी चित्रपट बघताना सबटायटल्स असतात त्यामुळे माझ्यासारख्याला बराच फायदा होतो. भाषेच्या आडकाठीमुळे खूप चांगल्या गोष्टी कळायच्या राहून जातात याची मला कायम खंत आहे. इंग्लिश असं नाही, एकूणच इतर भाषातलं ही भाषेच्या अडचणीमुळे वाचलं, ऐकलं जात नाही. अनुवाद असतात पण माझ्या मते त्यात अनुवाद करणा-याची भाषा, शैली उतरते. मूळ लिहिलेलं वाचण्यात मजा असते. जेम्स ह्याड्ली चेसच्या पुस्तकांचं भाषांतर वाच कधी, कोल्हापूरचं प्रकाशन आहे (भानू शिरधनकर यांनी केलेलं वेगळं, त्यांनी Vulture is a patient Bird चं केलेलं 'गिधाडांची जातंच चिवट' वाचूनच तर मी चेसचा भक्तं झालो), चेसनी अनुवादकर्त्याकडून स्वत:ची बोट ठेचून घेतली असती आणि रंकाळ्यात जाऊन उडी मारली असती असलं भीषण भाषांतर आहे. 

आपल्या संगीतकारांनी मात्रं खरंच खूप उपकार केले आहेत. माझ्यासारख्या सामान्य किंवा अगदी शिक्षणाचा गंध नसलेल्या किंवा ओरिजिनल इंग्लिश किंवा इतर परदेशी भाषातलं गाणं ऐकायचा योग येण्याची सुतराम शक्यता नाही त्याच्यासाठी ते बाहेरच्या चांगल्या चालीत आपले शब्दं बसवतात आणि सादर करतात. कधी चुकून ओरिजिनल ऐकायचा योग आला तर मजा येते. एकंच शंका किंवा प्रश्नं आहे - 'आपल्या संगीतकारांची चाल कुणी परदेशी माणसानी चोरून हिट केली असेल का?' असं माझ्या तरी ऐकिवात नाही. आपल्याकडे चोरण्यासारख्या सुंदर चाली आहेत की. का ते लोक आपलं ऐकतच नाहीत? खूपवेळा आपण वाचलेल्या माहितीवर बोलतो. 'बाजे पायल छमछम' मरे गुडविनची आहे, 'नजरे मिली दिल धडका' 'कम सप्टेंबर' आहे. 'इतना ना मुझसे तू प्यार बढा' आणि 'नीले नीले जिंदे शामियाने के तले' मोझार्ट आहे, 'मैने प्यार किया' I Just Want to say, I love you आहे, 'सोचना क्या, जो भी होगा देखा जायेगा' Egyptian Walk आहे, 'हरी ओम हरी' One Way Ticket  आहे. पण यातल्या आपण सगळ्याच ओरिजिनल ऐकलेल्या असतात असं नाही.       

आपल्याला कळणा-या भाषेतली गाणी ऐकताना आनंद व्हायची, आवडायची अनेक कारणं असतात. चाल, आवाज, एखादं आवडीचं वाद्य, त्यावेळचा पडद्यावरचा प्रसंग, आवडता नट/नटी, गायक/गायिका, शब्दं, अर्थ आणि भाषेची गंमत, यमक अशी अनेक कारणं असू शकतात. E.A.Robinson ची 'Richard Cory' वाचताना, Alfred Lord Tennyson ची 'Home they brought her warrior dead' किंवा Mary Gilmore ची 'Never Admit the Pain' वाचताना मला सगळ्यात पहिल्यांदा काय जाणवलेलं असेल तर की त्यातलं यमक किती सुंदर आहे, वाचताना त्यामुळे आपोआप लय येते (मी या सगळ्यांचं मराठी करताना एकदाही मला त्यातलं यमक जुळवता आलं नाही, हा  भाग वेगळा, सूडच एकप्रकारचा, मी स्वैरानुवाद या नावाखाली पळ काढला). तर एवढं सांगायचं कारण काय तर एल्व्हिस प्रिसलेचं मार्गारिटा. माझा मित्रं रव्या उटगीकरनी 'काय अप्पा'वर परवा मला त्याचा व्हिडिओ दिला. मी प्रिस्ले हे नाव फक्तं ऐकून होतो.

पुढेमागे त्याची अजून गाणी मी ऐकेन, वाचेन त्याच्यावर पण आत्ता तरी मला त्याच्या या गाण्यानी मोहून टाकलंय. त्याचे लिरिक्स खाली दिलेत, ते वाचता वाचता गाणं ऐकलं की अजून मजा येते. Rapture, Intoxicates सारखे शब्दं किती सुरेल म्हणतोय तो, Moth in the flame च्या वेळचा त्याचा आवाज एकदम खतरा आलाय. तुला खाली लिंक दिलीये व्हिडिओची. त्यात ती डाव्या कोप-यात जी पोरगी बसलीये ना हातात चिपळ्या घेऊन, तिचे हात बघ, किती -हिदमिक हलतात ते. ६३ सालचं गाणं आहे हे. ती पोरगी पण साठीची असेल आता. प्रिस्लेला किंग म्हणायचे. जिवंत असेतोवर ती सांगेल मी प्रिस्लेच्या एका गाण्यात आहे म्हणून. मला शम्मी आठवला अनेक गाण्यातला, प्रिस्लेपेक्षा तो बोद्ल्या होता एवढंच बाकी ते बघणं वगैरे सेम आहे. 

एवढं सगळं नमनाला तेल खर्ची घालून नेमकं सांगायचं तेच राहून जाईल. शंकर जयकिशनचा 'झुक गया आसमां' ६८ सालचा. जीपमध्ये बसून राजेंद्रकुमार रफीच्या आवाजात म्हणतो ते 'कोन है जो सपनोमे आया' ऐकताना मला आता 'मार्गारिटा' आठवत रहाणार. पहिल्या तीन ओळीत 'Who Makes' आहे म्हणून 'कौन है' आलं आपल्या दोन ओळीत, तिस-यात चित्रपटाचं नाव घेतलं असावं मुद्दाम टायटल सॉंग साठी. 'ओ प्रिया' 'मार्गारिटा'च्या जागी. अर्थात त्यानी फरक काही पडत नाही. शंकर जयकिशनच्या नावावर अनेक सुरेल आणि ओरिजिनल चाली आहेत त्यामुळे उगाच कशी चोरी सापडली वगैरे म्हणायला तो काही अन्नू, बप्पी नाही. तर श्रवणीय आणि प्रेक्षणीय गाणं असा योग आहे हा. तर मार्गारिटा, वाच, बघ, ऐक आणि सांग. चल पुढच्या पत्रा पर्यंत बाय. 

जयंत विद्वांस

"Marguerita"

Who makes my heart beat like thunder?
Who makes my temperature rise?
Who makes me tremble with wonderful rapture
With one burning glance, from her eyes
Marguerita...
Once I was free as a gypsy
A creature too wild to tame
Then suddenly I saw, Marguerita
And I was caught, like a moth in the flame
Marguerita...is her name
Marguerita...
Her lips have made me her prisoner
A slave to her every command
She captivates me, and intoxicates me
With one little touch of her hand
Marguerita....
Sweet...Marguerita...sweet, sweet Marguerita....

https://www.youtube.com/watch?v=ApjA9OfAUk4