सत्तर एमएम चे आप्तं (२)….चंद्रा बारोट.....

'डॉन'ची स्टोरी मी सांगण्यात काही हशील नाही, बच्चा बच्चा जानता है. गाणी, डायलॉगज्, सीन टू सीन तो पब्लिकला पाठ आहे. मी लहान असताना नीलायमला पाहिलेला डॉन नंतर अनेकवेळा बघितला. सेटम्याक्सच्या कृपेने तो वारंवार बघितला जातो. त्याचं ते पोस्टर, 'डी' आणि 'एन' च्या मधे लहान आकारातला तो 'ओ' आणि कडेला पळणारा अमिताभ 'बोल्ट'. त्या पळण्यासाठी मी कितीतरी वेळा तो पाहिलाय. बाकी रिमेक मग डॉनचा असो नाहीतर जंजीरचा असो, बघायची माझी डेअरिंग होत नाही, तर तेंव्हापासून मला चंद्रा बारोट या माणसाविषयी कुतूहल होतं.

'हसता हुआ नुरानी चेहरा' गाणा-या कमल बारोटचा चंद्रा बारोट हा भाऊ. टांझानियात जन्माला आलेला चंद्रा जातीय दंगलीमुळे १९६७ ला तिथून विस्थापित झाला. लंडनला सेटल व्हायच्या आधी तो बहिणीला भेटायला भारतात आला. तिनी कल्याणजी आनंदजीशी त्याची ओळख करून दिली आणि त्यांनी मनोजकुमारशी. तेंव्हा 'उपकार'चं काम चालू होतं. यानी त्यातली एक चूक मनोजकुमारला दाखवली. मनोजकुमारनी त्याला असिस्ट करायची ऑफर दिली पण ती नाकारून तो लंडनला गेला. तिथे काही नशीब अजमावता आलं नाही म्हणून तो परत आला आणि रु.४५०/महिना फक्तं पगारावर मनोजकुमारचा 'यादगार'साठी सहाय्यक झाला. नंतर त्यानी पूरब और पश्चिम, रोटी कपडा और मकान, शोर त्याच्याबरोबर केले. त्यानीच बच्चनची गाठ मनोजकुमारशी घालून दिली पण 'यादगार'मधे रोल नसल्यामुळे त्यानी त्याला 'रोटी कपडा' मधे घेतलं ज्याचा क्यामेरामन होता 'चौदहवीका चांद'वाला नरिमन इराणी. तिथली दोस्ती त्यांची, अमिताभ, झीनत, इराणी आणि बारोट.  

७२ ला काढलेल्या 'जिंदगी जिंदगी' मुळे नरिमन इराणी कर्जबाजारी होऊन रस्त्यावर आला होता. नवीन चित्रपट काढून त्याला परत उभा करणे एवढंच हातात होतं. वहिदा रहेमाननी शब्दं टाकून शेजारी रहाणा-या सलीमला स्क्रिप्ट द्यायला सांगितला इराणीला. कधी नव्हे ते सुबुद्धी सुचलेला देवानंद, धर्मेंद्र आणि प्रकाश मेहरानी नाकारलेली निनावी स्क्रिप्ट यांना मिळाली. सलीम त्याला डॉनवाली स्क्रिप्ट म्हणायचा म्हणून चंद्रा बारोटनी तेच नाव बुक केलं. नुकताच 'जंजीर'ही आला होता. झीनत आणि बच्चननी पण मदत करण्याची तयारी दर्शवली. दुस-या हाफमधे गाणं नाही हे मनोजकुमारनी सुचवलं म्हणून देवानंदच्या 'बनारसी बाबू' मधून वगळण्यात आलेलं 'खईके पान बनारसवाला' यात आलं. खरंतर डॉन शब्दाचा स्प्यानिश अर्थ आहे सद्गृहस्थ त्यामुळे मनोजकुमारनी नावात सुचवलेला 'मिस्टर डॉन' हा बदल त्यानी नाकारला.

घरीच इन्स्पेक्टरचे ड्रेस होते साताठ म्हणून तेवढाच खर्च कमी करणारा इफ्तेखार डीएसपी डिसिल्वा झाला. टोप घातलेला, सगळे काळे कपडे घालणारा, पांढरा पट्टा लावणारा प्राण 'जसजीत उर्फ जेजे' झाला. झीनत 'रोमा', 'वरधान' ओम शिवपुरी, 'कामिनी' हेलन, कमल कपूर 'नारंग', अर्पणा चौधरी 'अनिता'. ज्युडो कराटे शिकवणारा पी. जयराज, सत्येन कप्पू 'इन्स्पेक्टर वर्मा' आणि टकलू शेट्टी. प्रत्येक पात्रं लक्षात राहील अशी पटकथा आणि अजरामर होतील असे वन लायनर्स सलीम जावेदनीच लिहावेत. 'डॉन को पकडना….', 'मैं तुमसे इतनी नफरत नही करता…', 'मुझे जंगली बिल्लीया….'. 'सोनिया,ये तुम जानती हो….'. प्राण मला नेहमीच आवडत आलाय, तसा त्याचा रोल फार मोठा नाहीये, दुसरा कुणी असता त्याच्या जागी तर तो एवढा गाजलाही नसता कदाचित. डॉनची सिग्नेचर ट्यून आणि अरे दिवानो, ये मेरा दिल साठी कल्याणजी आनंद्जीचा मी ऋणी आहे.

दुर्दैव माणसाची पाठ सोडत नाही. लांबलेला पाकिजा रिलिज झाला तेंव्हा त्याचं यश बघायला गुलाम मोहमद नव्हता, तो गरिबीतच गेला. डॉन रिलीज व्हायच्या आधी इराणीला अपघात झाला आणि यश न पाहताच तो गेला. ७८ ला त्रिशूल, मुकद्दर का सिकंदर आणि सत्यम शिवम सुंदरम आले. यांच्याकडे जाहिरातीसाठीही पैसे नव्हते. पण म्हणतात ना नाणं खणखणीत असेल तर वाजतंच. तेंव्हा ८४ लाख लावलेल्या डॉननी आजवर +३१० कोटी धंदा केला. नरिमन इराणी मरणोपरांत कर्जमुक्त झाला. चंद्रा बारोट सारखा दोस्त असायला हवा. त्याचं नशीब मात्रं काही फळफळलं नाही. दिलीपकुमार सायराबानूला घेऊन तो 'मास्टर' काढत होता तो बंद पडला. सारिकाला घेऊन 'तितली' काढत होता, तिनी लग्नं केलं, तो ही बंद पडला. बोनी कपूरचा पहिला सासरा सत्ती शौरी मल्टी स्टारर 'लॉर्ड कृष्णा' काढणार होता, तो बंद पडला. इराणी जगायला हवा होता, बारोटनी अजून नगिने दिले असते, एवढं खरं. विनोद खन्ना, जयाप्रदा आणि ड्यानीला घेऊन त्यानी 'बॉस' काढला होता पण  त्याचा सिनेमा लावायला कुणी तयार होत नव्हतं, काळाचा महिमा.  

मला नेमकं आठवत नाही पण गीतकार(?) समीर की त्याचे वडील अंजानच्या पुस्तकाचं प्रकाशन होतं अमिताभच्या हस्ते. बोलता बोलता अमिताभ म्हणाला, 'मी आलोच असतो प्रकाशनाला, माझं करिअर घडवण्यात अंजानसाहेबांच्या 'खईके पान बनारसवाला'चा मोठा वाटा आहे.' अशी कृतज्ञता आता दुर्मिळ आहे. पाय जमिनीला घट्ट चिकटलेले असले की माणसं आभाळा एवढी मोठी होतात हेच खरं. दिलीपकुमारच्या वाढदिवसाच्या पार्टीत बारोटनी शाहरुख आणि प्रियांका चोप्राचं डॉनच्या यशाबद्दल अभिनंदन केलं. शाहरुख म्हणाला, 'सर, ओरिजिनल तो ओरिजिनल है', चोप्रा म्हणाली. 'we are making money out of something that you created'. एवढं बोललं तरी खूप असतं माणसाला, नाही का?.

चंद्रा बारोट, तू दोनच दोन अक्षरी चित्रपट बनवलेस, 'बॉस' लक्षात नाही कुणाच्या पण तुझा 'डॉन' अजरामर आहे. मी डोळे मिटेपर्यंत अजून दोनचार रिमेक येतील बहुतेक त्याचे. ते बाकी तुझं डायरेक्शन कसं होतं, कुठे काय चुकलं वगैरे ते मरू दे, कुणालातरी तू मदतीचा हात देण्यासाठी उभा राहिलास हे लक्षात राहील फक्तं.  

जयंत विद्वांस