the vulture is a patient bird - James Hadley Chase

खूप दिवसांनी चेस वाचला. ८३-८४ च्या आसपास भानू शिरधनकर यांचं याचंच अनुवादित 'गिधाडांची जातच चिवट' वाचलं होतं. स्टोरी लक्षात अजिबात नव्हती पण चेस वाचावा असं याच पुस्तकामुळे डोक्यात फिट्ट बसलं होतं. 'शेवटपर्यंत चेस खिळवून ठेवतो' या वाक्यात नाविन्यं काहीही नाही. कृष्णा शाहच्या 'शालीमार' पिक्चरची थीम यावरून घेतली असावी असं वाटतंय. फक्तं एंड वेगळा. मानवी स्वभावाचे नमुने पेश करण्यात चेसचा हातखंडा आहे, एकाच माणसाची बदलती रूपं तो सरस दाखवतो. पुस्तकाचा एंड फास्ट उरकल्यासारखा आहे, १९६९ म्हणजे कदाचित त्याच्या सुरवातीच्या काळातलं पुस्तक असावं असा माझा समज आहे. 

पांगळा अब्जाधीश स्वतचं अंडरग्राउंड म्युझिअम राखून आहे. शे एकरात पसरलेली इस्टेट, तिचा सांभाळ करणारे झुलू, इलेक्ट्रानिक करामती असलेलं म्युझिअम  (तेंव्हा ६९ ला सी.सी.टी.व्ही.म्हणजे इंग्रज खरंच प्रगत होते) आणि त्यात ठेवलेल्या अनेक मुल्यंवान वस्तूंपैकी एक सीझर बोर्गिया अंगठी. जिच्यामध्ये विष भरता येतं आणि हस्तांदोलन करताना समोरच्याला ते टोचून जीवे मारता येतं. यानेही ही रिंग चोरलेलीच आहे. मूळ मालकाला ती परत ताब्यात हवीये. 

अर्मो शालिक कडे ते काम आलंय. तो चौघांची टिम तयार करतो. प्रत्येक पात्रं कोरून काढल्यासारखं चेस उभं करतो. ती माणसं आपल्या ओळखीची आहेत, आपण त्यांना कुठेतरी पाहिलेलं आहे (चेह-यानी नाही, गुणावगुणांनी) असं वाटू लागतं. नेहमीप्रमाणे एक कमनीय बाई आहे, दिलदार मित्रं आहेत, गुलामगिरी भिनलेले आहेत, उलट्या काळजाचे लोक आहेत जे एखाद्या क्षणी हळवे होतात आणि आपल्यालाही हळवं करतात. तर इथेही चेसच्या ब-याच पुस्तकांप्रमाणे वेलप्लान्ड उद्योग सक्सेसफुल होत नाही. पण गंमत त्यात नाहीये . 

ते चौघं चोरी करायला येणार हे त्या विक्षिप्त माणसाला आधीच माहित असतं, मग सुरु होतो उंदीर मांजराचा खेळ. तो त्यांना प्रवेश करू देतो पण जाणं त्याच्या मर्जीनुसार आहे. रिंग घेऊन जायची परवानगीही देतो आणि मग सुरु होतो पाठलाग. इन्कारमधे कसा अमजद पळतो आणि मागे विनोद खन्ना त्या धर्तीवरचा. कुणाच्या नशिबात काय लिहून ठेवलंय हे सांगता येत नाही. काहीही घडणार नाही याची खात्री असताना अनपेक्षित काहीतरी घडेल या आशेवर तर आपण जगत असतो. किती मरतात, किती जगतात? रिंग कुणाला मिळते? ज्याला मिळते त्याला लाभते? कुणाचं भाग्यं फळफळतं? 'But Reader is a IMpatient Bird' वाचकांची जातच चिवट. :)  

--जयंत विद्वांस